Khái niệm hợp đồng thông minh ban đầu không xuất hiện trong bối cảnh blockchain, nhưng được nhà khoa học máy tính và chuyên gia mật mã Nick Szabo định nghĩa vào năm 1994 như một loạt các cam kết ở dạng kỹ thuật số, bao gồm một tập hợp các thỏa thuận và thực hiện của các bên trong thỏa thuận.
Tuy nhiên, hợp đồng thông minh đã không thu hút được nhiều sự chú ý vào thời điểm đó cho đến khi hệ thống truyền tải ngang hàng, phi tập trung của Bitcoin ra đời, và sự xuất hiện của công nghệ blockchain có thể lập trình và bất biến. Những phát triển này đã làm cho khái niệm hợp đồng thông minh không chỉ là một khái niệm lý thuyết.
Vào cuối năm 2013, Vitalik Buterin đã phát hành Ethereum Whitelist và trong những năm tiếp theo, ông đã lãnh đạo đội ngũ phát triển nền tảng ứng dụng hợp đồng thông minh phi tập trung này. Và hoạt động giống như một hệ điều hành cơ bản như iOS hoặc Android của Apple, cung cấp giao diện API phong phú để các nhà phát triển nhanh chóng tạo ra nhiều loại hợp đồng thông minh và ứng dụng blockchain.
Đến nay, khái niệm về hợp đồng thông minh đã trở nên rõ ràng hơn: Hợp đồng thông minh là một giao thức hợp đồng bất biến được viết bằng mã vào máy tính. Hợp đồng thông minh sẽ được thực hiện khi đạt đến các điều kiện cụ thể được thỏa thuận bởi những người tham gia.
Nói một cách đơn giản, hợp đồng thông minh là một phần của chương trình máy tính, và không thông minh như chúng ta có thể tưởng tượng, cũng không có khả năng thực thi pháp lý của các hợp đồng truyền thống.
Tính tất định: Kết quả của việc thực hiện cùng một hợp đồng thông minh luôn nhất quán, ngay cả khi được thực hiện trên các máy tính phân tán trên các khu vực khác nhau trên toàn cầu.
Công khai và minh bạch: Tất cả các điều khoản và điều kiện trong hợp đồng thông minh đều có thể truy cập và có thể xem được đầy đủ bởi các bên tham gia.
Tính bất biến: Sau khi hợp đồng được triển khai thì nội dung không thể thay đổi được. Không bên nào được can thiệp vào việc thực hiện hợp đồng.
Hợp đồng thông minh chỉ được thực hiện khi được kích hoạt bởi các giao dịch. Một hợp đồng có thể kích hoạt một hợp đồng khác và việc kích hoạt này có thể tiếp tục giữa các hợp đồng theo lớp. Tuy nhiên, việc thực hiện hợp đồng đầu tiên trong chuỗi này phải được bắt đầu bằng một giao dịch được tạo bởi một tài khoản bên ngoài. Hợp đồng thông minh không bao giờ chạy tự động trên hệ thống. Nếu không có giao dịch kích hoạt, hợp đồng vẫn ở trạng thái chờ được kích hoạt.
Việc thực hiện các giao dịch là một tổng thể, và các sửa đổi đối với trạng thái toàn cầu sẽ chỉ xảy ra sau khi tất cả các lần thực hiện đã được xác nhận thành công. Xác nhận thành công có nghĩa là việc vận hành chương trình không gặp lỗi hoặc điều kiện kết thúc. Nếu quá trình thực hiện chương trình kết thúc do lỗi, tất cả các thao tác được thực hiện trước đó sẽ được đưa trở lại trạng thái ban đầu, như thể quá trình thực hiện đó chưa từng xảy ra.
Khi sử dụng các hợp đồng thông minh ngày càng trở nên phổ biến, mọi người cũng phát hiện ra rằng, giống như các hợp đồng trong thế giới thực, nếu chúng không được xem xét và xác minh cẩn thận, có thể phát sinh các lỗ hổng, dẫn đến những lo ngại về bảo mật tài sản.
Một trong những sự cố nổi tiếng nhất trong lịch sử của Ethereum là sự kiện TheDAO. TheDAO là một dự án quỹ tự trị phi tập trung đã huy động được hơn 150 triệu USD Ether chỉ trong một tháng. Tuy nhiên, trong vòng một tháng, một lỗ hổng trong mã token đã khiến một lượng tài sản đáng kể bị tin tặc chuyển ra ngoài. Do tính chất bất biến của hợp đồng thông minh, đội ngũ dự án đã bất lực trong việc can thiệp.
Thậm chí ngày nay, các lỗ hổng hợp đồng vẫn tiếp tục xảy ra. Tuy nhiên, những sự cố hack này đã khiến nhiều nhà phát triển nhận ra rằng, giống như các hợp đồng trong thế giới thực, nếu các quy trình giao thức quá phức tạp thì việc kiểm toán chuyên nghiệp của bên thứ ba là cần thiết.
Hợp đồng thông minh thay thế bên trung gian thứ ba bằng mã giao thức mở, minh bạch và không thay đổi, giảm chi phí ủy thác cho người tham gia hợp đồng. Có triển vọng ứng dụng phong phú. Mặc dù vẫn tồn tại những thách thức trong kiểm toán bảo mật và các khía cạnh khác, nhưng cũng cần lưu ý rằng sự phát triển của lĩnh vực này chưa đầy một thập kỷ. Sự phát triển của hợp đồng thông minh vẫn còn ở giai đoạn sơ khai và chúng tôi tin rằng việc hợp đồng thông minh được chấp nhận ở thị trường rộng lớn hơn chỉ là vấn đề thời gian.